-Եթերում «Երկիրն այսօր»-ի «Կիզակետ» հավելվածն է։ Շնորհակալություն, որ հետևում եք մեզ։ Հայաստանում, ինչպես ողջ աշխարհում կա մի հոբբի, որը չի սահմանափակվում զուտ հետաքրքրասիրությամբ։ Այն շատ ավելի ընդգրկուն է, առնչվում է մեր առօրյա կյանքին, բարեկամական, ընկերական հարաբերություններին, մեր կենցաղին։ Ֆիլատելիա․ այս բառը թեկուզ օտարահունչ հասկանալի է բոլորին, ու եթե ամբողջ աշխարհում այն նաև փոստային ծառայության բնական և անբաժան մասն է, Հայաստանում վերջին շրջանում ձեռք է բերել այլ իմաստներ, տնտեսական, կառավարման ուղղվածություններ, լայնամասշտաբ կոռուպցիոն բացահայտումներ։ Արդյունքում քաղաքականության մեջ այդքան կիրառվող բառը մուտք է գործել նաև այս ոլորտ։ Վերջին շրջանում գրեթե առաջին հորիզոնականում գտնվող խնդիրն այսօր կրկին մեր ուշադրության կենտրոնում է․ լեգիտիմ կամ ոչ լեգիտիմ նամականիշներ կամ հայկական այրված նամականիշները։ Թեմայի շուրջ զրուցելու համար այսօր տաղավարում հյուրընկալել ենք Հայաստանի ֆիլատելիստների միության նախագահ Հովիկ Մուսայելյանին։
Բարև Ձեզ պարոն Մուսայելյան։ Շնորհակալություն, որ ընդունեցիք մեր հրավերը։ Եվ առաջին հարցս հնչում է այսպես՝1992-2006 թթ․ թողարկված բոլոր նամականիշները, բացիկները, ծրարները հայտարարվեցին օրենքից դուրս, դրանք անարդարությունների դեմ պայքարելու միջոց որպես ընդունվեցին, արդյո՞ք ճիշտ էր ընտրել հենց այդ միջոցը։

– Գիտեք ինչ, նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ ֆիլատելիան ուներ իր հատուկ տարեգրությունը և սկսված 1992 թվականից բավական հետաքրքիր նամականիշներ էին թողարկվել Հայաստանում։ Նամականիշներ, որոնք ոչ միայն շատ հետաքրքիր էին հայ ֆիլատելիստների կամ փոստային ծառայության համար, այլև միջազգային հանրության համար։ Եվ մեկ անգամ չէ, որ հայկական նամականիշները տարբեր ցուցահանդեսներում շահել են տարբեր մրցանակներ։ Մեկ հրամանագրով կամ հրահանգով տասնհինգ տարվա ընթացքում տպագրված նամականիշները, բացիկները և ծրարները համարել անվավեր, կարծում եմ, որ ճիշտ չէ, մանավանդ որ այդ նամականիշները փոստային ծառայությունով անցած են։ Դրանք ծրարներին փակցված և տարբեր երկրներում տարբեր կոլեկցիոներների մոտ արդեն փոստային ծառայություն անցած նամականիշներ են, իսկ գրչի մի հարվածով այդ ամբողջ պատմության, տարեգրության, այդ բարի ավանդույթով լեցուն տարիների վրա գիծ քաշելը, ինձ թվում է ճիշտ չէ։

-Կապի և տրանսպորտի նախարարության հրամանագրում կա մի ձևակերպում, որ «Նամականիշ» ընկերության բոլոր նամականիշները կարող են օգտագործվել բացառապես ֆիլատելիստական նպատակներով։ Եթե դրանք առաքումների վճարային միջոց չեն հանդիսանում, կարո՞ղ են դրանք նամականիշ համարվել, և Համաշխարհային փոստային միությունն ինչպե՞ս կարձագանքի դրան։

– Բոլորի համար ակնհայտ է, որ այսօր կա բավական մեծ լարվածություն «Հայփոստ»-ի,  «Նամականիշ» ընկերության և կապի նախարարության միջև, և կարծում եմ, որ եթե նման հրամանագրեր են դուրս գալիս, ապա դրանք պետք է վերաբերվեն այդ կոնֆլիկտի առաջացման հենց սկզբին։ Այսինքն, եթե 1 տարի է, որ «Նամականիշ»-ը հանձնված է հավատարմագրական կառավարման «Հայփոստ»-ին, և եթե «Հայփոստ»-ը չի ուզում օգտվել «Նամականիշ» ընկերության ծառայություններից, ապա այն նամականիշները, որոնք թողարկվել են այդ կոնֆլիկտի առաջացման պահից, իհարկե կարող են նամականիշ համարվել։ Ճիշտն ասած, դա լրիվ իրենց գործն է, դա լրիվ կոմերցիոն տրամաբանության մեջ տեղավորվող խնդիր է, բայց անվավեր համարել դրանցից առաջ տպածները և միայն ֆիլատելիստական նպատակներով դա անել, իմ կարծիքով այդտեղ տրամաբանություն քիչ կա։ Չնայած՝ ֆիլատելիստները հետաքրքիր մարդիկ են, և ամեն մեկը մի անհատական մոտեցում է ունենում իր հավաքածուները կազմելիս։ Շատերի համար նույնիսկ նշանակություն չունի փոստային ծառայությունում անցնում է այդ նամականիշը, թե ոչ։ Եթե մարդ նորանկախ երրորդ հանրապետության «Հայաստան» հավաքածու է հավաքում, ունի իր հավաքածուում հայկական նամականիշներ, որոնք տպագրվել են 1992 թվականից, ապա նա անպայման կգնի այդ նամականիշները նույնիսկ եթե նրանք թողարկվում են ինչ-որ մասնավոր ընկերություններում այլ երկրներում, և կարծում եմ, որ ֆիլատելիստների հետաքրքրությունները մի քիչ այլ ոլորտում են։ Ֆիլատելիստներն ուզում նե, որ իրենց երկրում թողարկված նամականիշները համբավ ունենան միջազգային ասպարեզում, որպեսզի նրանք հնարավորություն ունենան ցուցադրվել տարբեր միջազգային ցուցահանդեսներում և հպարտորեն ներկայացնել հայկական հավաքածուները, այլ ոչ թե հայկական որևէ հավաքածու ներկայացնելիս անցորդներն անցնեն, ասեն՝ տեսեք սա այն Հայաստանի տաղավարն է, որտեղ անհայտ է, թե որ նամականիշն է անցնում փոստային ծառայության, որ նամականիշն է օրենքով, որն է օրենքից դուրս։ Իհարկե, դա շատ մեծ ստվեր է գցում մեր երկրի հեղինակության վրա։ Ուղղակի, որպեսզի ավելի պարզ լինեն իմ մտահոգությունները, ես ուզում եմ ասել, որ միջազգային ասպարեզում Հայաստանից դուրս եվրոպական, ասիական երկրներում էլ չեմ ասում Միացյալ Նահանգների և Կենտրոնական Ամերիկայի մասին, ֆիլատելիան բավական մեծ զարգացում ունի, և ֆիլատելիստական ցուցահանդեսներն իրականում քաղաքական խոշոր ակցիաներ են։ Այդ ցուցահանդեսների ժամանակ երկիրն իսկապես կարող է ներկայանալ որպես իր սիմվոլիկաները ցուցադրող որպես իր պատմական ավանդույթները պահպանող հարգող մի երկիր, և կարծում եմ, որ այս գործընթացների ֆոնի վրա այն, ինչ տեղի է ունենում այսօր Հայաստանում ֆիլատելիայի և փոստային ծառայությունների առումով պատիվ չի բերում մեզ։

-Իսկ համաշխարհային փոստային միությունը ․․․

– Համաշխարհային փոստային միությունը բացասաբար է այս ամենին նայում․ ուրիշ կերպ չէր էլ կարող լինել։ Ես չգիտեմ համաշխարհային պրակտիկայում նմանատիպ դեպքեր, երբ նոր կառավարիչներն ուղղակի հերքում են այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել մինչև իրենց կամ կան կոնֆլիկտներ կառավարության և փոստային ծառայությունը ներկայացնող ընկերության հետ։ Ես տեղյակ չեմ այլ երկրների փորձին, բայց կարծում եմ, որ միջազգային հանրությունը, միջազգային փոստային ծառայությունը և միջազգային ֆիլատելիստական ասոցիացիաները բավական բացասաբար են նայում այս ամենին։

-Առաջին նամականիշի թողարկումը բավական մեծ ոգևորվածությամբ ընդունվեց ինչպես ժողովրդի, այնպես էլ ֆիլատելիստների կողմից որպես հայոց պետականության ամրապնդման ճանապարհին արված ևս մեկ քայլ։ Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչն էր պատճառը, որ այն տրամաբանական շարունակություն չունեցավ և դարձավ հերթական չարաշահումների, հերթական պետական պաշտոնեական քաշքշուկների առիթ։

-Անկախ ամեն ինչից, ֆիլատելիան նաև բավական լավ բիզնես բաղադրիչ է պարունակում իր մեջ։ Ես ասեմ, որ կա նմանատիպ մոտեցում, որ շահույթի տեսանկյունից տոկոսային առումով ֆիլատելիան առաջին տեղն է գրավում որպես ներդրում, որովհետև ֆիլատելիան, որպես լուրջ բիզնես դիտարկող մարդիկ, մոտավորապես տարեկան մինչև 20 տոկոս շահույթ են ստանում, և եթե որևէ ասպարեզում, որևէ պարագայում մարդիկ շահույթ են ստանում, բնական է, որ շահարկումներն այն առարկայի նկատմամբ, որը ենթադրում է այդ շահույթը, միշտ էլ լինում են։ Այնպես որ վերջին 15 տարվա ընթացքում այդ աժիոտաժները, որ եղան հայկական նամականիշների վաճառքների և արտահանումների առումով, ես կարծում եմ, որ իրենց մեջ նաև օբյեկտիվ էլեմենտներ ունեն։ Իհարկե, դա պետության խնդիրն է, որպեսզի կարգավորի այդ գործընթացները, որպեսզի հայկական նամականիշները սպեկուլիացիայի առարկա չդառնան։ Բայց կարծում եմ հետաքրքրությունը, որը հայկական նամականիշների նկատմամբ կար, դա բավական դրական բաղադրիչ էր, և Դուք ճիշտ նկատեցիք, որ այդ ավանդույթները պետք է շարունակվեին։ Իսկապես, մենք հաջող սկսեցինք, որովհետև 1992 թվականից, բավական հետաքրքիր նամականիշներ են թողարկվել։ Ես վստահ եմ, որ այն գործընթացները, որոնք տեղի են ունենում այսօր Հայաստանում շատ կարճ ժամանակում կկարգավորվեն։ Փաստորեն, վարչապետի մակարդակով քննարկվում է այս հարցը և ես հույս ունեմ, որ այդ շիկացած մթնոլորտը կկարգավորվի, կպարփակվի և մոտ ապագայում մենք հայկական նոր նամականիշների մասին ևս կլսենք բավականին մեծ պարծանքով և հպարտությամբ։

-Հուսանք։ Կապի և տրանսպորտի նախարարը ստեղծեց  «Նամականիշ» ընկերությունը որպես առանձին նամականիշ թողարկող ընկերություն, բայց արդյոք ճիշտ չէր լինի փոստային ծառայությանը տալ այդ իրավունքը թողարկելու և իրացնելու։ Համաշխարհային պրակտիկայում կա՞ նման բան, որ ոչ փոստային  ծառայություն մատուցող ընկերությունը նամականիշ թողարկի։

-Պետությունը ստեղծել է և՛ «Հայփոստ», և՛ «Նամականիշ» ընկերությունը։ «Հայփոստ»-ը պատվիրատուի դերում էր, պատվերներն իջեցնում էր նամականիշ ընկերությանը, որը զբաղվում էր զուտ հրատարակչական աշխատանքով և իրացմամբ։ Փաստորեն, մեկ տարի առաջ, երբ «Հայփոստ»-ը հանձնվեց հավատարմագրման կառավարման, նոր կառավարիչները գտան, որ իրենք կարող են հրատարակել և կարիք չունեն պայմանագրերով այլ ընկերությունների հետ համագործակցելու։ Ես կամ ֆիլատելիստների միության անդամները կարող ենք մեր անձնական կարծիքն ունենալ, բայց նաև կոմերցիոն գործոն կա, և իրենք են կարգավորում այդ հարաբերությունները։ Ինչ վերաբերում է համաշխարհային պրակտիկային, համաշխարհային պրակտիկայում կան նման դեպքեր և իհարկե տարբեր ընկերություններ կան, որոնք նույնիսկ մի երկրում զբաղվում են նամականիշների թողարկմամբ։ Փոստային վճարմամբ, առաքմամբ և ամբողջ փոստային ծառայությունները կազմակերպող այլ մարմինը, ընկերությունը, ինքն է որոշում, թե որ ընկերության հետ ինչ հարաբերություն ունենա և որ ընկերությունը հրատարակչական ծառայություններ իրեն պետք է մատուցի։ Մեզ մոտ ստեղծված իրադրությունում այսպես է՝ ունենք այն, ինչ ունենք։

-Պարոն Մուսայելյան, վերջին տարիներին նամականիշների վերջին մասը վաճառքի էր հանվում արտասահմանում, դրանք նույնիսկ «Հայփոստ»-ին սեփական առաքումների համար չէին բավարարում, և արդյունքում շարքային քաղաքացին էր նաև տուժում։ Ո՞րն էր շարքային քաղաքացու մեղքն այդտեղ։ Ինչո՞ւ էր նման իրավիճակ ստեղծվել, ինչո՞ւ էին մեծ մասն առաքում արտասահման։

-Նորից եմ ուզում կրկնել, որ «Նամականիշ»-ը ևս կոմերցիոն ընկերություն էր, և իր կոմերցիոն շահերն ուներ։ Բնական է, որ այդ կոմերցիոն շահերը ենթադրում էին, որ «Նամականիշ» ընկերության որոշ խմբաքանակներ վաճառվեն նաև արտասահմանում։ Հայկական նամականիշները հիմնականում բավարարել են միության անդամների կարիքները՝ բացառությամբ վերջիհ նամականիշների, որոնք թողարկվել են, իսկ բուն պատճառը, թե ինչու դրանք չեն բավականացրել, տպաքանակների մասին ես տվյալներ չունեմ, որպեսզի հիմա կարողանամ դրա վերաբերյալ որոշակի ենթադրություններ անել։ Միության անդամները միշտ հնարավորություն ունեցել են նամականիշներ ձեռք բերելու։ Միության և «Նամականիշ» ընկերության միջև ևս կային նորմալ հարաբերություններ։ Մենք ցուցակեր էինք պատրաստում միության անդամների, թե ով քանի նամականիշ է ուզում։ Մենք այդ ցուցակները հանձնում էինք նամականիշ ընկերությանը, և մեր անդամները ցանկանում էին ձեռք բերել նամականիշներ։ Չէի ասի, որ միության անդամների շահերն այսպես ոտնահարված էին։ Ուրիշ բան է, որ ասենք շարքային քաղաքացին կարող է մտնել փոստային որևէ բաժանմունք և այդտեղ իրեն պետք եկած նամականիշը չլիներ։ Դե դա էլ բնական պրոցես է։ Մի տեղ կարող է մի քիչ շատ լինել, մի տեղ քիչ լինել։

-Իսկ արդարացված համարո՞ւմ եք այսօրվա նամականիշների գները։

-Նամականիշների գները բարձր են բավական, և այդ գների վերաբերյալ մենք մեր մտահոգություններն անընդհատ հայտնել ենք վերջին տարիներին, և ամենացավալին այն է, որ այս գները մատչելի չեն դարձնում նամականիշներ ձեռք բերելը պատանիների համար։ Ֆիլատելիայում ամենակարևոր բաղադրիչներից մեկը պատանեկան ֆիլատելիայի զարգացումն է և դպրոցներում տարբեր ֆիալտելիստական խմբերի ձևավորումը։ Զրուցում ես տարբեր մարդկանց հետ և պարզվում է, որ մարդկանց մոտ իննսուն տոկոսը խորհրդային տարիներին նամականիշներ են հավաքել։  Եվ այդ իննսուն տոկոսից մոտ մի քանի տոկոսն են, որ շարունակում են։ Այսինքն՝ նամականիշների նկատմամբ սերը դեռ պատանեկան տարիներից է ձևավորվում, և եթե այսօր մենք նամականիշների գներն այնքան ենք բարձրացնում, որ պատանին հնարավորություն չունի այն գնելու կամ նրա ծնողը հնարավորություն չունի երեխայի համար գնելու այն պատճառով, որ մեկ նամականիշն արժե երեք հարյուր հիսուն, հինգ հարյուր դրամ, կամ նամակաիշի մեկ հավաքածուն կարող է նույնիսկ հասնել մի քանի հազար դրամի։ Դա բավական թանկ է, և մենք դրա վերաբերյալ մի քանի անգամ քննարկումներ ենք արել, դիմել ենք, բայց դեռևս արդյունքի չենք հասել։

-Չնայած բարձր գներին և սուղ պայմաններին, Ձեր դիտարկմամբ, հետաքրքրություն կա՞ պատանիների շրջանում։

-Կա պատանիների շրջանում հետաքրքրություն այն տեղերում, որտեղ, որ խմբակներ են ձևավորվել։ Առիթից օգտվելով ուզում եմ նշել անպայման Անանիա Շիրակացի դպրոցում գործող խմբակը, որը ղեկավարում է մեր ակտիվ ֆիլատելիստներից Ժան Գյուլբեկյանը։ Բավական հետաքրքիր խումբ է ձևավորվել այնտեղ, ցուցահանդեսներ են կազմակերպվում, և երեխաների հետաքրքրությունը շատ մեծ է։ Միությունում հավաքածուներ ենք պատրաստում տարբեր դպրոցներում նամականիշները բաժանելու, և դրանով իսկ ֆիլատելիան պրոպագանդելու համար։

-«Հայփոստ»-ի նոր հավատարմագրային կառավարիչը կարծես փորձում է նաև որոշակի բարեփոխումներ կատարել համակարգում։ Կարծում եք այդ շիկացած մթնոլորտում հնարավո՞ր է դրական արդյունքի հասնել։

-Ես երկու անգամ հանդիպել եմ նոր կառավարչի՝ գլխավոր տնօրենի հետ, և նա ինձ վրա բավական լավ տպավորություն է թողել։ Մենք պայմանավորվել ենք, որ փոխշահավետ համագործակցություն ձևավորվի «Հայփոստ»-ի և ֆիլատելիստների միության միջև, որովհետև, կարծում եմ, երկուսն էլ միմյանց կարիքն ունեն։ Պատահական չէ, որ Հոկտեմբերի 9-13-ը կայանալիք հանրապետական ֆիլատելիստական ցուցահանդեսի գլխավոր հովանավոր է հանդիսանում «Հայփոստ»-ը։ Նրանք իրենց կողմից հավատիացրել են, որ ամեն ինչ կանեն ֆիլատելիստների շահերը պաշտպանելու համար, բայց ես շատ մտահոգվեցի և շատ զարմացա երկու օր առաջ իմանալով, որ Հայաստանում կան 900 փոստային սպասարկման կենտրոններ, ուր հրահանգ է իջեցվել, որ «Հայփոստ»-ի կողմից հրատարակվող նոր նամականիշները կարող են վաճառվել ժամը 14։00-16։00 և այն էլ անձնագրի առկայությամբ։ Պատկերացրեք, թե ինչպես կարող է դա մեր շահերին համահունչ լինել, եթե շրջանների մեր ֆիլատելիստները հնարավորություն չունեն նամականիշ գնելու կամ աշխատող մարդիկ հնարավորություն չունեն ժամը 16։00-ից շուտ դուրս գալու։ Ինձ համար տարօրինակ էր, և ես փորձել եմ իր հետ հանդիպել, բայց նա հիմա այստեղ չէ, ցավոք սրտի։ Երբ վերադառնա ես անպայման հանդիպելու եմ և միության մտահոգություններն իրեն անպայման հայտնելու եմ։

-Իսկ որոշման պատճառը ո՞րն է, ըստ Ձեզ։

-Ես չգիտեմ։ Ենթադրում եմ որոշակի կոմերցիոն գործողություններ ձեռնարկելու միտում է։ Եվ ես անպայման պետք է հանդիպեմ և քննարկեմ այս հարցը։

-Շուրջ մեկ տասնամյակից ավել է, ինչ նամականիշների ցուցահանդես չի եղել, և Հոկտեմբերին նախատեսվող առաջիկա ցուցահանդեսն այդ առումով որքանո՞վ եք կարևորում և ի՞նչ արդյունք կարող եք բերել։

-Շատ եմ կարևորում, որովհետև ֆիլատելիստների շրջանակներում մեծ ոգևորություն է առաջացել․ մոտ 45 կոմպլեկտ մեդալներ կլինեն ոսկյա, արծաթյա, բրոնզե։ Մեր բազմաթիվ ֆիլատելիստները մոտ երեսունութ հավաքածու կցուցադրեն: Ցուցահանդեսը տեղի է ունենալու Հոկտեմբերի 9-13-ը «Ցիտադել» բիզնես կենտրոնում։ Երկու գլխավոր հովանավորներն են «Ցիտադել»-ը և «Հայփոստ»-ը և մի շարք այլ հովանավորներ ունենք։ Առիթից օգտվելով նաև հրավիրում եմ հետաքրքրվողներին այդ 4 օրվա ընթացքում անպայման ներկա գտնվել ցուցահանդեսին, որովհետև շատ հետաքրքիր իրադարձություններ են սպասվում։

-«Հայփոստ»-ի թողարկած նամականիշը՝  նվիրված սկաուտական շարժմանը, 2007թ-ին շահել է Եվրոպայի գլխավոր մրցանակ։ Ի՞նչ եք կարծում այդ իրադարձությունը որքանո՞վ է մեր բարի համբավի բարձրացման համար ճանապարհ հարթում։

-Իսկապես շատ կարևոր իրադարձություն է։ Ես ուզում եմ հիշել նաև Շաքիի ջրվեժի վերաբերյալ նամականիշը կարծեմ 1996-1997 թվականներին էր Եվրոպայում հատուկ մրցանակ ստացել։ Կարծում եմ, որ նամականիշները քաղաքական նկատառումներ ունեն, և պատահական չէ, որ Ադրբեջանն այսօր նամականիշներ է թողարկում հայերի կողմից կատարված Ադրբեջանցիների ցեղասպանության վերաբերյալ։ Բազմաթիվ տիրաժներով մեծ բլոկներ թողարկվում են, դա տարածվում է ՄԱԿ-ում, աշխարհի բազում երկրներում, իսկ դա կարծես թե մերոնց չի վերաբերում։ Նամականիշը, որպես քաղաքական ներգործման երևույթ, մեր կողմից չի ընկալվում, և ես կարծում եմ, որ այս առումով բավական մեծ անելիքներ ունենք, որովհետև այն, ինչ կարող է անել նամականիշների տարածումը միգուցե հնարավոր է, որ շատ ավելի մեծ ներգործություն ունենա, քան քաղաքական այլ դեբատները և այլն։ Ես համոզված եմ դրանում։

-Շնորհակալություն, ցավոք, մեր եթերաժամն արդեն սպառվում է։ Եվս մեկ անգամ շնորհակալություն, որ ընդունեցիք իմ հրավերը։ Իսկ հեռուստադիտողներին հիշեցնեմ, որ իմ հյուրը Հայաստանի ֆիլատելիստերի միության նախագահ Հովիկ Մուսայելյանն էր։